Waar moet een goed rookkanaal aan voldoen?

Met een kwalitatief en passend rookkanaal stook je schoner, veiliger en geniet je van meer stookplezier. Maar welke soorten rookkanalen zijn er, en welke kies je? We zetten de belangrijkste aandachtspunten even voor je op een rij.

Hoe werkt een rookkanaal

Een rookkanaal voert verbrandingsgassen af én levert zuurstof – wat natuurlijk essentieel is voor het verbrandingsproces – aan de verbrandingskamer ofwel je stooktoestel. Hoe kan het dat de rook automatisch door je rookkanaal naar buiten wordt afgevoerd?

Onderdruk & trek
Hoe warmer de lucht, hoe lager de druk. Door het stoken ontstaat (lucht)drukverschil, een onderdruk (natuurlijke trek) in je rookkanaal. Lucht verplaatst zich altijd naar daar waar de druk lager is, daardoor vindt de rook via het rookkanaal zijn weg naar buiten. En hoe hoger het rookkanaal (tot 20 meter), hoe beter de trek.

Rookterugslag
Ontstaat er echter onderdruk in de ruimte waarin je stookt, dan kun je te maken krijgen met (onzichtbare) rookterugslag – waarbij de rook zich verplaatst naar de ruimte in plaats van het rookkanaal. Bekende oorzaken van het ontstaan van onderdruk bij houtverbranding zijn een tekort aan zuurstof, een warme(re) buitentemperatuur, de afzuigkap en mechanische ventilatie.

Een paar tips voor een optimale thermische trek:

• Kies voor een dubbelwandig rookkanaal met een hoge isolatiewaarde
• Zorg dat de doorsnede van je rookkanaal net zo groot is als de afvoeraansluiting van je haard of kachel
• Hanteer een lengte tussen de 4 en 7 meter voor je rookgasafvoer
• Gebruik kleinere blokken hout bij het aanmaken van het vuur
• Zorg ervoor dat je hout goed droog is
• Zet eventueel een raam op een kier zodat het beginnende kachel- of haardvuur zonder al te veel rookontwikkeling en goed kan ontbranden

Soorten rookkanalen

Er zijn verschillende soorten rookkanalen en rookkanaalsystemen op de markt. De meest voorkomende typen rookgasafvoeren zijn grofweg:

• Een stenen rookkanaal
• Een flexibel rookkanaal
• Een enkelwandige rookgasafvoer
• Een halffabricaat dubbelwandig rookkanaal
• Een alles-in-1 dubbelwandig rookkanaal

Voor welk systeem je het beste kunt kiezen, is afhankelijk van de situatie. Gezien de brandveiligheid zal in de meeste situaties worden gekozen voor een dubbelwandig (alles-in-1) rookgaskanaalsysteem.

Stenen schoorsteen
Heb je een woning met een opgemetselde schoorsteen? Dan is het belangrijk dat het kanaal schoon en vrij van scheuren is. Twijfel je over de staat en/of hittebestendigheid van je stenen rookkanaal, dan kun je er ook voor kiezen om een extra rookgasafvoer door het opgemetselde kanaal aan te laten leggen. Zo verklein je meteen de kans op schoorsteenbrand, omdat roetdeeltjes zich makkelijker hechten aan de stenen wanden waaruit het rookkanaal is opgebouwd, dan aan een metalen pijp met gladde binnenzijde.

Enkelwandig rookkanaal
Enkelwandige rookkanalen zijn meestal van roestvrijstaal (ook wel rvs of inox genoemd) gemaakt. Deze kanalen zijn goedkoper dan de dubbelwandige pijpen en worden vaak toegepast bij gaskachels, gebruikt als aansluiting van een houtkachel op het rookkanaal én bij de renovatie van een stenen rookkanaal (waarbij de schoorsteen dan als isolatie fungeert).

Let op: bij een enkelwandig rookkanaal wordt de buitenzijde (brand)gevaarlijk heet. Een enkelwandig rookkanaal mag daarom bijvoorbeeld nooit door een muur, verdiepingsvloer of in een openhaardmantel worden verwerkt. Brandbare materialen tegen of in de buurt van een enkelwandig rookkanaal kunnen namelijk schoorsteenbrand en/of woningbrand veroorzaken!

Dubbelwandig rookkanaal
Een dubbelwandig rookkanaal is de meest gekozen oplossing bij de aanleg van een rookkanaal. Door de dubbele wand en ingesloten isolatiemateriaal wordt de hitte beter in de buis gehouden dan bij enkelwandige pijpen. Daardoor worden omliggende constructies en/of materialen dus ook minder heet en ontstaat een betere trek, waardoor de verbrandingsgassen beter worden afgevoerd.

Dubbelwandige rookkanalen onderscheiden zich in:

• Halffabricaat dubbelwandige rookkanalen
• Alles-in-1 dubbelwandige rookkanalen

Halffabricaat dubbelwandige rookkanalen zijn, in tegenstelling tot de zogenaamde ‘alles-in-1’ rookkanalen, op zichzelf niet schoorsteenbrandveilig. Dus laat je een dubbelwandig rookkanaal zonder ingebouwde brandprotectie installeren, let er dan op dat er – van beneden tot bovenin de nok – een extra brandwerende ombouw is vereist.

Je kunt ook kiezen voor een alles-in-1 rookkanaalsysteem, waarmee je (door een ingebouwde brandveiligheidsmantel) direct aan het Bouwbesluit en de daarmee gepaard gaande brandveiligheidseisen voldoet. Bij alles-in-1 rookkanalen koop je, in tegenstelling tot de zogenaamde ‘halffabricaat’ dubbelwandige rookkanelen, een volwaardig rookgaskanaalsysteem en is dus geen extra ombouw meer nodig.

Flexibel rookkanaal
Een flexibel rookkanaal is zowel enkelwandig als dubbelwandig verkrijgbaar en wordt vaak gebruikt voor schoorsteenrenovatie. Het omliggende stenen rookkanaal wordt veelal volgestort met perlite korrels om een hogere isolatiewaarde – en daarmee gepaard gaande betere trek – en brandveiligheid te realiseren.

Merken & begrippen

• CE-markering
  Een CE-markering geeft aan dat het rookkanaal conform de basiseisen vanuit Europese regelgeving is gefabriceerd. Een CE-markering is geen indicatie voor de toepasbaarheid, prestaties en/of veiligheid van een rookgasafvoer, een CE-prestatieverklaring daarentegen wel.
• Prestaties
  Elk rookkanaal(merk) heeft z’n eigen prestaties. In de CE-prestatieverklaring bij betreffend rookkanaal(systeem) laat de fabrikant zien aan welke eisen zijn rookgaskanaal en/of rookgaskanaalsysteem voldoet.
  Een voorbeeld van een CE-prestatieverklaring: EN 1856-1 T600 N D Vm-L50040 G50. De Europese norm waarmee daartoe bevoegde instanties – denk aan een notified body zoals TÜV Rheinland of TNO – testen of een rookkanaal ook aan de Nederlandse normen voldoet, is de CE1856-1 testmethode.
• CE-prestatieverklaring
  De CE-prestatieverklaring nader verklaard: Het eerste deel van de verklaring ‘EN1856-1’ is de norm waar het rookkanaal in Nederland aan moet voldoen. Het getal achter de T – in dit geval 600 – geeft aan dat de pijp op zichzelf brandwerend is conform temperatuurklasse T600 (een minimale warmtebelasting van 700 graden Celsius). De laatste aanduiding achter de G duidt in hoeverre het kanaal schoorsteenbrandbestendig is. Hoe lager het getal achter de G, hoe schoorsteenbrandbestendiger het rookkanaal.
• Bouwbesluit
  Elk rookkanaal en rookkanaalsysteem moet voldoen aan het Bouwbesluit 2012. Dat betekent dat elk rookkanaalsysteem voor vaste brandstoffen moet voldoen aan NEN6062: T600 en G0. Lees meer hierover onder het kopje ‘eisen & wetgeving’ hieronder.
• Rookkanaal
  Met een rookkanaal wordt de afvoer bedoeld waarmee rookgassen worden afgevoerd. Veelal een stalen pijp of een gemetselde schoorsteen.
• Rookgasafvoerysteem
  Met een rookkanaal- of rookgasafvoersysteem wordt het complete systeem bedoeld waarmee rookgassen brandveilig en conform het Bouwbesluit kunnen worden afgevoerd. Ofwel: het rookkanaal, al dan niet in combinatie met een brandwerende omkokering.
  
  Er zijn schoorsteenbrandbestendige alles-in-1 rookkanalen op de markt die zelfstandig aan alle eisen voldoen, bij zogenoemde halffabricaat rookkanalen is een extra brandwerende omkokering nodig. Vanuit de wetgeving dient middels een prestatieverklaring te kunnen worden aangetoond dat het volledige systeem volledig voldoet aan huidige Nederlandse eisen: T600 en G0.
  

Eisen & wetgeving

Elke kachelpijp in Nederland – bestemd voor de afvoer van houtrook – moet voldoen aan de eisen en regelgeving zoals vastgelegd in het Bouwbesluit (artikel 2.59). Die regelgeving heeft met name betrekking op de brandveiligheid en is vastgelegd in de NEN6062:2017 – de bepaling van de brandveiligheid van rookgasafvoervoorzieningen.

Volgens het Bouwbesluit moet elk rookkanaal(systeem) op het gebied van brandveiligheid voldoen aan:

• T600
  Dat betekent dat het rookkanaal thermisch veilig belast kan worden met minimaal 700 graden Celsius, met een kortstondige temperatuur van 1000 graden Celsius.
• G0
  Schoorsteenbrandbestendig voor vaste brandstoffen met een te hanteren brandveilige afstand van 0 mm.

Elk getal achter de G is de afstand tot (brandbare) materialen in millimeters. Hoe lager het aantal millimeters, hoe minder heet het aan de buitenzijde van het kanaal wordt en hoe brandveiliger het rookgaskanaal(systeem). Uiteraard geldt dat alleen als het rookkanaal conform bijbehorende installatie-eisen is vastgelegd.

Vakkundige montage

De brandveiligheid van je rookkanaal(systeem) is mede afhankelijk van een correcte aanleg. Laat je rookkanaal dus altijd aanleggen door een rookkanaalexpert, die op de hoogte is van de geldende wet- en regelgeving.

Heb je een nieuw rookkanaal(systeem) laten aanleggen en wil je 100% zeker weten of je – al dan niet met extra toegepaste (brandwerende) materialen – aan de eisen voldoet? Dan kun je het schoorsteensysteem laten keuren door TNO.